Beschadigde nieren door diabetes

Door je diabetes kunnen je nieren minder goed gaan werken. Hier merk je in het begin niets van. Het risico op nierschade is groter als je al jaren diabetes hebt en niet goed bent ingesteld. Laat ieder jaar je nieren controleren. Dat is erg belangrijk.

Nierschade door diabetes heet ook wel nefropathie. Het is een ernstige complicatie en ontstaat bij ongeveer 30% van de mensen met diabetes. Bij diabetes type 1 begint het vaak na vijftien tot twintig jaar, bij diabetes type 2 eerder. Dit komt doordat type 2 vaak later wordt ontdekt. Er is dan al nierschade ontstaan.

Hoe ontstaat nierschade bij diabetes?

Nierschade ontstaat door hoge bloedglucosewaarden. Te veel glucose in het bloed beschadigt de bloedvaten in de nieren en de nierfilters. Hoe dit precies werkt, is niet helemaal bekend. Roken, een hoge bloeddruk en een ongezonde leefstijl vergroten het risico op nierproblemen. 

Wat doen je nieren?

Je nieren hebben meerdere functies:

• Ze filteren afvalstoffen uit het bloed. Deze afvalstoffen plas je uit. De stoffen die je wel nodig hebt, zoals glucose, eiwitten en mineralen, laten je nieren in je bloed zitten. 
• Ze regelen hoeveel vocht je lichaam vasthoudt. 
• Ze regelen je bloeddruk.
• Ze activeren vitamine D.
• Ze maken belangrijke hormonen aan. 

Wat gebeurt er als je nieren niet meer goed werken?

Als je nieren beschadigd zijn en niet goed werken:

• Blijven er te veel afvalstoffen in je bloed. Ook plas je veel goede stoffen uit.
• Kun je een hoge bloeddruk krijgen. Daardoor beschadigen je nieren nog meer en stijgt de bloeddruk verder. 
• Maken ze minder of geen hormonen meer aan. Deze regelen je bloeddruk en zorgen ervoor dat er rode bloedcellen aangemaakt worden. Bij ernstige nierschade kun je bloedarmoede krijgen.
• Gaat je lichaam meer vocht vasthouden, bijvoorbeeld in de benen. Er kunnen ook te veel zouten in het bloed blijven zitten.
• Wordt er minder vitamine D actief gemaakt. Vitamine D haalt ons lichaam vooral uit zonlicht. Pas als dit omgezet is in een actieve vorm, kan het ervoor zorgen dat er calcium (kalk) en fosfaat worden opgenomen. Calcium en fosfaat zijn nodig om botten en tanden sterk te houden.

Wat merk je van nierschade?

In het begin merk je niets van nierschade. Er ontstaan pas klachten als je nieren zo erg beschadigd zijn dat ze hun werk niet meer goed kunnen doen. Je kunt dan last krijgen van:

• Extreme moeheid
• Hoofdpijn
• Vocht vasthouden
• Weinig eetlust
• Misselijkheid
• Jeuk
• Slecht slapen of juist heel veel slapen
• Bloedarmoede
• Botontkalking
• Een gevoel van algehele malaise

Maar er zijn ook mensen die helemaal geen klachten hebben van de nierschade. Dit is een van de redenen dat het belangrijk is elk jaar je nieren te laten controleren.

Hoe wordt nierschade ontdekt?

Nierschade kan ontdekt worden tijdens je jaarlijkse diabetescontrole. Je bloeddruk wordt dan gemeten en je urine onderzocht. Ze kijken of in de urine het eiwit albumine zit. Ook doen ze bloedonderzoek om te kijken hoeveel afvalstoffen daarin zitten. Hoe meer eiwit in de urine en afvalstoffen in het bloed, hoe groter de nierschade.

Laat elk jaar je nieren checken. Dit kan erger voorkomen.

Hoe wordt nierschade behandeld?

Er zijn veel manieren om nierschade te behandelen. Je zorgverlener bespreekt welke behandeling bij jou past. De behandeling kan bestaan uit:

• Bloeddrukverlagende medicijnen
• Op peil brengen van je bloedglucose
• Voedingsadvies: minder zout gebruiken en bij ernstige nierproblemen een aangepast dieetadvies
• Dialyse: het overnemen van de nierfunctie door een apparaat. Dit gebeurt als de nieren nog maar tien procent of minder functioneren
• Niertransplantatie: om mensen van de dialyse af te helpen

Gezond leven is bij nierschade extra belangrijk

Als je nierschade hebt, is het nóg belangrijker om gezond te leven. Met een gezonde leefstijl kun je ervoor zorgen dat de nierschade niet erger wordt. Ook voorkom je ermee dat je bloedvaten verder beschadigen. Dat is belangrijk, want bij nierschade komen hart- en vaatziekten vaker voor. Goed zorgen voor je bloedvaten maakt de kans op hart- en vaatziekten door de nierschade kleiner.

Wat kun je zelf doen als je nierschade hebt?

Hieronder staat wat je zelf kunt doen als je nierschade hebt. Dit zijn dezelfde dingen als die voor diabetes gelden.

• Gezond eten met niet te veel zout (maximaal 6 gram per dag). Soms moet je ook minder eten van sommige voedingsmiddelen. Je behandelaar vertelt hier meer over. Lees ook alles over gezond eten in de Voedingsrichtlijn diabetes. 
• Niet roken. Rook je? Vraag je behandelaar om advies over stoppen met roken.
• Bewegen. Bewegen verlaagt de bloeddruk. En het helpt om af te vallen of niet te zwaar te worden.. Kijk op Sport & Bewegen voor alles wat met bewegen en diabetes te maken heeft.
• Afvallen als je overgewicht hebt. Als je niet te zwaar bent, kun je je diabetes beter onder controle houden. Een gezond gewicht is dus ook goed voor je nieren.
• Laat je nieren elk jaar laat controleren.
• Geef altijd door dat je nierschade hebt als je andere medicijnen gaat gebruik. Zorg dat je apotheker dit in ieder geval weet.
• Gebruik zonder overleg met je zorgverlener geen andere pijnstillers zoals ibuprofen etc.
• Neem ieder jaar de griepprik.

Wat als de nierschade heel ernstig is?

Is de nierschade te erg om te kunnen behandelen met medicijnen en een andere leefstijl? Dan zijn er andere behandelingen mogelijk. Deze nemen de werking van de nieren over en zijn ingrijpend. Je behandelaar zal je hierin goed begeleiden. Het gaat om deze behandelingen:

• Dialyse. Een machine haalt afvalstoffen en het teveel aan vocht uit het bloed. Dialyse kan thuis of in een dialysecentrum. Het kan overdag (dat duurt 3 tot 4 uur) of ’s nachts (dat duurt 6 tot 10 uur). Dialyse moet een aantal keer per week. Andere namen voor dialyse zijn bloed-dialyse of hemodialyse.
• Buikspoeling. Er wordt dan vloeistof in je buikholte gebracht. Na een paar uur loopt de vloeistof naar buiten, samen met afvalstoffen en het teveel aan vocht. Een buikspoeling moet elke dag of elke nacht gebeuren. Overdag moet je zelf de vloeistof 4 keer vervangen. ’s Nachts kan een apparaat dit doen. Andere namen voor buikspoeling zijn buik-dialyse of peritoneale dialyse (PD).
• Een donornier. Hierbij krijg je een nier van een donor. Dit is een grote operatie. Na de operatie moet je medicijnen slikken om te voorkomen dat je afweersysteem de donornier aanvalt. Dit heet afstoting. Soms krijgen mensen bijwerkingen van de medicijnen.

Transplantatieregister

Tip: bespreek met je arts, voor je gaat dialyseren, dat je wordt opgenomen in het transplantatieregister. Veel artsen denken er bij diabetes te laat aan.

Webinar over nierschade

Prof. dr. Eelco de Koning uit het LUMC legt in dit eerder opgenomen webinar uit waarom de combinatie diabetes en nierschade (diabetische nefropathie) vaak voorkomt. Ook staat hij stil bij het ontwikkelen van diabetes als je een nierziekte hebt. Bijvoorbeeld het krijgen van diabetes na een niertransplantatie: NODAT (nieuw ontstane diabetes na transplantatie). 

Bekijk hier het webinar terug