Wat moet je weten over koolhydraten?

Koolhydraten zijn zetmeel, suikers en vezels en ze zitten in bijna alles wat je eet. In je lichaam worden koolhydraten glucose. Je bloedglucosewaarde stijgt dus door het eten van koolhydraten. Koolhydraten geven ook energie. Je hebt koolhydraten nodig om te kunnen functioneren. Lees hier wat je moet weten over koolhydraten als je diabetes hebt.

Laatste update 1 april 2022

Koolhydraten is de verzamelnaam voor suikers, zetmeel en vezels. Suikers en zetmeel zijn de koolhydraten die het lichaam omzet in energie voor het lichaam. Deze koolhydraten zitten bijvoorbeeld in:

• snoep, koek, gebak en drankjes (suiker) 
• brood, aardappelen, rijst en deegwaren (zetmeel)
• fruit en sappen (vruchtensuiker) 
• melkproducten, zoals melk, karnemelk en yoghurt

Hoeveel koolhydraten mag ik eten?

De koolhydraten die je binnenkrijgt, moeten in evenwicht zijn met de hoeveelheid insuline in je lichaam. Zo houd je je bloedglucosewaarde stabiel. Hoeveel koolhydraten eten voor jou het beste is én hoe je dat verdeelt over de dag is van verschillende dingen afhankelijk. Zoals je gewicht, hoeveel beweging je krijgt per dag, je medicatie en hoe stabiel je bent in je bloedglucosewaardes. Je diabetesverpleegkundige of je diëtist kunnen hierbij helpen.

Tellen van koolhydraten hoort bij diabetes

Koolhydraten tellen is in het begin een hele klus. Maar je zult steeds beter weten wat een bepaald voedingsmiddel met je bloedglucosewaarde doet. De diëtist en koolhydratenlijsten kunnen hierbij helpen. Ook zijn er handige apps, zoals De Koolhydraatkenner, waarmee je de hoeveelheid koolhydraten per portie -zoals een pistolet- kunt opzoeken. Je zult merken dat je steeds beter weet hoe veel koolhydraten je binnen krijgt.

Gebruik bijvoorbeeld De Koolhydraatkenner
om snel te zien hoeveel koolhydraten ergens in zitten

Welke soorten koolhydraten zijn er?

Snelle en langzame koolhydraten

Er zijn snelle en langzame koolhydraten. Sommige koolhydraten (bijvoorbeeld glucose of druivensuiker) zorgen voor een snellere stijging van de bloedglucosewaarde dan andere (bijvoorbeeld fructose). De snelheid waarmee koolhydraten de bloedglucosewaarde doen stijgen, heet de glycemische index.

Vezelrijke koolhydraten

Vezels zorgen ervoor dat de bloedglucose minder snel stijgt en geven je een vol gevoel. Dat laatste kan helpen als je op je gewicht wilt letten. Vezels helpen om hart- en vaatziekten te voorkomen en zorgen voor een goede stoelgang.

In groenten, fruit, aardappelen, volkorenbrood, volkorengranen, zilvervliesrijst, ontbijtgranen en peulvruchten zitten veel vezels. Suiker bevat geen vezels. Kies daarom vezelrijke producten waar geen suiker aan is toegevoegd.

Aardappelen zorgen voor een snelle stijging

Aardappelen veroorzaken een snellere stijging van de bloedglucosewaarde dan bijvoorbeeld zilvervliesrijst, volkorenbulgur en peulvruchten. Eet daarom niet te vaak aardappelen en neem een kleine portie. Tip: kook (biologische) aardappelen eens in de schil, dat vertraagt de afgifte van de koolhydraten. De aardappelen eerst koken, laten afkoelen en vervolgens verwerken in een salade, levert ook een lagere glycemische index op.

Kook de aardappelen in de schil of
verwerk ze in een salade

Hoe kun je al simpel koolhydraten beperken?

Hoeveel koolhydraten je moet eten, hangt af van je eetpatroon en je energieverbruik. Stel, je eet vijf boterhammen, een flinke avondmaaltijd en een paar tussendoortjes zoals fruit of een biscuitje en zuivel. Dat is al snel 160-180 gram koolhydraten per dag.

Eet je minder brood, maar bijvoorbeeld yoghurt met ongezoete muesli, en ook ‘s avonds minder koolhydraten, dan kun je al 100 gram koolhydraten beperken. Het weglaten van suiker uit dranken (koffie, thee, frisdrank) scheelt per dag al snel 50 gram koolhydraten.

Koolhydraatbeperkt eten

Er wordt vaak over koolhydraatbeperkte voeding gesproken als hét advies bij diabetes type 2. Sommige mensen bereiken hiermee betere bloedglucosewaarden en verlagen hun gewicht. Maar zo’n voedingspatroon is niet voor iedereen vol te houden. Bovendien heeft het niet bij iedereen hetzelfde effect (afvallen, minder medicatie). 

Wat is ketoacidose?

Eet je extreem koolhydraatarm (minder dan 45 gram koolhydraten per dag) dan gaat het lichaam over op alternatieve vetverbranding. Het lichaam gaat dan andere energiebronnen aanspreken. Dit zijn vetten die zijn opgeslagen in je lichaam. Bij de verbranding van die vetten komen ketonen vrij. Ketonen verzuren het bloed. Er kan dan ketoacidose ontstaan.

Eet daarom niet te weinig koolhydraten. Stem je insuline goed op de koolhydraten af en zorg voor acceptabele bloedglucosewaarden, zodat je ketoacidose en dus bloedverzuring voorkomt. Ketoacidose komt bij mensen met diabetes type 2 veel minder vaak voor dan bij mensen met diabetes type 1. 

De voedingsrichtlijn voor mensen met diabetes helpt

Volgens de Voedingsrichtlijn voor mensen met diabetes van de Nederlandse Diabetes Federatie is de kwaliteit van de koolhydraten (dus de soort koolhydraat) belangrijker dan de kwantiteit (de hoeveelheid koolhydraat). Je kiest bijvoorbeeld wel voor volkorengranen en niet voor wit brood. Daardoor zit je sneller vol en eet je minder. Als je let op de kwaliteit, beperk je dus al een deel van de hoeveelheid koolhydraten.

Hoe verdeel je koolhydraten over de dag?

Per dag drie kleine hoofdmaaltijden en drie kleine tussenmaaltijden is een prima richtlijn. Dat geeft een goede verdeling van koolhydraten over de dag.

Ik gebruik mix-insulines

Als je mix-insulines gebruikt is een min of meer vaste verdeling van koolhydraten over de dag nodig. De langwerkende insuline in de mix-insulines werkt namelijk de hele dag door. Je moet dus wel tijdig en de juiste hoeveelheid eten, anders gaat het mis. Wie ultra-kortwerkende insuline (in combinatie met langwerkende) of een insulinepomp gebruikt, heeft meer vrijheid.

Koolhydraatbeperkt eten in combinatie met insulinegebruik

Als je koolhydraatbeperkt wilt eten, zal altijd aanpassing van de hoeveelheid insuline nodig zijn. Overleg daarom vooraf met je arts of diabetesverpleegkundige en zonodig diëtist over de benodigde aanpassingen in medicijnen en voeding.